Znaczenie nowej dyrektywy unijnej w sprawie efektywności energetycznej dla sektora publicznego

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady  (UE) 2023/1791

Najnowsza dyrektywa unijna, dotycząca efektywności energetycznej została ogłoszona 13 września 2023 r.

Celem tej dyrektywy jest m.in.:

• promowanie i realizacja celów związanych z efektywnością energetyczną w UE,
• wdrożenie efektywności energetycznej jako priorytetu we wszystkich sektorach,
• ustalenie wkładu krajów członkowskich w efektywność energetyczną na 2030 r.,
• wdrożenie zasady „efektywność energetyczna przede wszystkim”.

Obecnie w Polsce nie ma wdrożonej ustawy, która uwzględniałaby wszystkie zapisy dyrektywy. Ogłoszenie nowej ustawy, zmieniającej ustawę o efektywności energetycznej planowane jest na 3 kwartał 2025 roku.

We wpisie omówimy zakres dyrektywy, który dotyczy przedsiębiorców tj.: świadczenie usług dla sektora publicznego, obowiązki związane z efektywnością energetyczną oraz monitorowaniem i raportowaniem informacji.

Cele w zakresie efektywności energetycznej

Państwa członkowskie mają wspólny cel – zmniejszenie zużycia energii w UE do 2030 r.
o co najmniej 11,7% w porównaniu z prognozami w scenariuszu referencyjnym na rok 2020. Oznacza to, że zużycie energii końcowej w UE nie będzie mogło przekroczyć 763 Mtoe, a energii pierwotnej 992,5 Mtoe. Każde z państw wyznaczy krajowy wkład
w osiągnięcie tych celów, co będzie miało swoje następstwa w stosunku do przedsiębiorców prowadzących działalność w branży energochłonnej.

Obowiązek oszczędności energii przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie muszą osiągnąć w okresie od 2024 do 2030 roku oraz po 2030 roku skumulowane oszczędności energii finalnej, będących częścią rocznego zużycia energii końcowej, uśrednionego dla lat 2016-2018. Od 2024 roku oszczędności zużycia energii finalnej wyniosą:

• 1,3% na lata 2024-2025;
• 1,5% na lata 2026-2027;
• 1,9% na lata 2028-2030;
• 1,9% po 2030 r.

Osiągnięcie tego celu będzie realizowane poprzez ustanowienie systemu zobowiązującego do efektywności energetycznej lub poprzez inne alternatywne środki oparte na kontroli i weryfikacji środków poprawy efektywności energetycznej.

W przypadku, gdy państwo zdecyduje się wypełnić obowiązki w zakresie osiągnięcia oszczędności za pomocą systemu zobowiązującego do efektywności energetycznej, strony zobowiązane będą musiały spełnić wcześniej określone wymogi w zakresie skumulowanych oszczędności końcowego zużycia energii. Strona zobowiązana oznacza operatora systemu dystrybucyjnego, operatora systemu przesyłowego, detalicznego sprzedawcę energii, dystrybutora energii oraz przedsiębiorstwo prowadzące dystrybucję i detaliczną sprzedaż paliw transportowych. W stosownym przypadku strony zobowiązane będą mogły dokonać całości lub części tych oszczędności poprzez wkład na rzecz krajowego funduszu efektywności energetycznej. Strony zobowiązane będą mogły być również zobligowane do redukcji kosztów energii, pod warunkiem, że skutkiem tego będą oszczędności końcowego zużycia energii oraz oszczędności energii poprzez propagowanie środków poprawy efektywności energetycznej, w tym środków wsparcia finansowego, łagodzących skutki opłat za emisję CO₂ dla MŚP i mikroprzedsiębiorców.

Zadania modernizacyjne w budownictwie dla sektora publicznego

Sektor publiczny jest zobowiązany do zmniejszenia zużycia energii końcowej o co najmniej 1,9% rocznie w porównaniu z rokiem 2021. Do 11 października 2027 roku obowiązuje okres przejściowy, w którym cel ten ma charakter orientacyjny. W okresie przejściowym państwa członkowskie mogą wykorzystywać szacunkowe dane dotyczące zużycia energii oraz dostosowują poziom bazowy i dopasowują oszacowane zużycie energii końcowej do rzeczywistego przez wszystkie instytucje publiczne.

Obowiązek ten, do 31 grudnia 2026 roku nie obejmuje zużycia energii w instytucjach publicznych, znajdujących się w jednostkach administracyjnych liczących mniej niż 50 000 mieszkańców. Instytucje znajdujące się w jednostkach administracyjnych liczących mniej niż 5 000 mieszkańców nie są brane pod uwagę w zakresie spełnienia obowiązku aż do 31 grudnia 2029 roku. Dodatkowo, państwa mogą podjąć decyzję o zupełnym zwolnieniu transportu publicznego lub sił zbrojnych z tego obowiązku.

Znaczące możliwości świadczenia usług dla sektora publicznego pojawią się w sektorze budowlanym, ponieważ zmniejszenie zużycia energii końcowej w sektorze publicznym będzie realizowane m.in. poprzez coroczne poddawanie renowacji co najmniej 3% powierzchni budynków, w celu przekształcenia ich co najmniej w budynki o niemal zerowym zużyciu energii lub w budynki zeroemisyjne.

Współczynnik co najmniej 3% dotyczy budynków o całkowitej powierzchni użytkowej większej niż 250 m². Do 11 października 2025 roku, każde państwo członkowskie ma stworzyć i udostępnić wykaz budynków, które są własnością instytucji publicznych lub są przez nie zajmowane. Wykaz ten będzie aktualizowany co najmniej raz na 2 lata i będzie zawierał informacje o powierzchni pomieszczeń, zmierzonym rocznym zużyciu energii oraz świadectwo charakterystyki energetycznej każdego budynku.

Zamówienia publiczne

Podmioty przeprowadzające postępowania przetargowe w zakresie dostaw i usług zgodnie z PZP (Prawem Zamówień Publicznych), przekraczające wartością progi unijne, będą miały obowiązek nabywać produkty i usługi o bardzo dobrej charakterystyce energetycznej:

• Zamawiający sektorowi (np. przedsiębiorstwa energetyczne, wodno-kanalizacyjne, ciepłownicze) będą musiały stosować tę zasadę dla postępowań od wartości 443 000 Euro;
• Administracja centralna od wartości 143 000 Euro;
• Administracja poniżej szczebla centralnego od wartości 221 000 Euro.

Dla wszystkich zamawiających w zakresie robót budowlanych obowiązuje próg 5 538 000 Euro (link).

Wymogi w stosunku efektywności energetycznej do zamówień publicznych określa załącznik IV do Dyrektywy. Wymogi dla wykonawców będą obejmować np. stosowanie do celów świadczenia usług wyłącznie produktów zgodnych z załącznikiem IV do Dyrektywy, ponieważ zamawiający będą zamieszczać ten obowiązek w przetargach.

W przypadku zamówień publicznych, dla których w załączniku IV nie przewidziano szczegółowych wymogów będzie stosowana zasada „efektywność energetyczna przede wszystkim”.

Zamawiający będą również podawać do wiadomości publicznej informacje na temat wpływu zamówienia na efektywność energetyczną. W dyrektywie możemy znaleźć zapis dotyczący  nowych budynków oraz poddawanych renowacji. Zamawiający będą mogli zobowiązać oferentów do ujawnienia informacji na temat współczynnika globalnego ocieplenia w całym cyklu życia, zastosowania materiałów niskoemisyjnych i wykorzystania materiałów w obiegu zamkniętym. Informacje te będą mogły zostać podane do wiadomości publicznej, w szczególności w przypadku nowych budynków o powierzchni większej niż niż 2 000 m².

Zasada „efektywność energetyczna przede wszystkim”

Dyrektywa uwzględnia zastosowanie obowiązku stosowania zasady „efektywność energetyczna przede wszystkim”. Jest to główna zasada zarządzania energią w UE, której podejście zawiera w sobie wytwarzanie tylko energii rzeczywiście potrzebnej, unikanie inwestycji w nieefektywne technologie oraz zmniejszenie zapotrzebowania na energię i gospodarne zarządzanie zapotrzebowaniem. Zasada ta będzie miała przełożenie na kształtowanie polityki, planowanie i realizację inwestycji.

Inwestor będzie zobowiązany do wykonania analizy rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej w przypadku realizacji przedsięwzięć lub inwestycji przewyższających budżet 100 mln euro (175 mln euro w przypadku projektów infrastruktury transportowej). Wykonywanie analizy będzie dotyczyło inwestycji we wszystkich sektorach gospodarki. Państwa członkowskie określą jednostki odpowiedzialne za monitorowanie stosowania zasady.

Umowy o poprawę efektywności energetycznej

Sektor publiczny będzie miał obowiązek oceny możliwości podpisywania długoterminowych umów o poprawę efektywności energetycznej w przypadkach zamawiania usług o istotnym znaczeniu z punktu widzenia zużycia energii. Wydaje się, że przedsiębiorstwa oszczędzania energii typu ESCO (Energy Service Company) mogą liczyć na znaczne zwiększenie popytu na ich usługi.

Krajowy fundusz efektywności energetycznej oraz wsparcie finansowe

Państwa członkowskie będą mogły utworzyć krajowy fundusz efektywności energetycznej. Ma on służyć wdrożeniu środków w zakresie efektywności energetycznej m.in. dla MŚP. Fundusz ten będzie mógł być częściowo finansowany ze składek stron zobowiązanych.